تمام آنچه در مورد سیستم برق خودرو لازم است بدانید

سیستم برق خودرو پیچیده‌ترین و گسترده‌ترین قسمت این وسیله نقلیه است. از لحظه‌ای که در خودرو را باز می‌کنید تا زمانی که موتور خودرو را خاموش می‌کنید، پیاده می‌شوید و در خودرو را قفل می‌کنید، به نوعی در حال استفاده از سیستم برق خودرو هستید. سیستم برق خودروهای قدیمی چندان پیچیده نبود. اما در مورد خودروهای پیشرفته جدید وضع فرق می‌کند.

صنعت خودروسازی روزبه‌روز پیشرفت می‌کند و قطعات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جدیدی به خودروها اضافه می‌شود. به همین دلیل این خودروهای جدید به قطعات الکتریکی پیشرفته‌تری نیاز دارند. خودروهای پیشرفته امروز مجهز به قطعات کامپیوتری هستند که با برق می‌کنند و در صورت بروز مشکل در سیستم برق خودرو حتی قادر به روشن کردن آن‌ها نخواهید بود.

اجزای اصلی سیستم برق خودرو

سیستم برق خودرو به طور کلی از پنج قسمت اصلی تشکیل شده است که در ادامه طرز کار هر کدام را شرح می‌دهیم.

تولیدکننده برق

در خودروهای قدیمی دینام و در خودروهای جدید آلترناتور وظیفه تولید برق را به عهده دارد. اما در واقع می‌توان گفت کارکرد هر دو یکی است. دینام یا آلترناتور نیروی مکانیکی را که از گردش موتور حاصل می‌شود، به واسطه یک تسمه دریافت می‌کند. سپس طی فرایندی آن را به برق 12 ولت تبدیل می‌کند و به ذخیره‌کننده برق تحویل می‌دهد. در واقع وظیفه دینام یا آلترناتور این است که ذخیره‌کننده برق یا باتری را در زمان روشن بودن خودرو شارژ کند.

ذخیره‌کننده برق

ذخیره برق در سیستم برق خودرو توسط باتری انجام می‌شود. کارکرد باتری این است که در زمان خاموش بودن موتور، برق خودرو را تامین کند. یعنی برقی را که در زمان روشن بودن موتور از دینام یا آلترناتیو تحویل گرفته، در خود ذخیره می‌کند تا در غیاب موتور به مصرف‌کننده‌ها از جمله بالابر شیشه، رادیو، چراغ‌ها، فلاشر، برف‌پاک‌کن، استارت و… برساند. باتری خودرو یک قطب مثبت و یک قطب منفی دارد و اگرچه مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها بسته به نوع خودرو متفاوت است، اما کارکرد آن‌ها مشابه یکدیگر است.

توزیع‌کننده برق

توزیع‌کننده یا سیم‌کشی برق خودرو، وظیفه رساندن برق به مصرف‌کننده‌ها از تولیدکننده یا ذخیره کننده را به عهده دارد. سیم‌های روکش‌دار توزیع‌کننده برق بسته به نوع مصرف‌کننده متفاوت هستند و انواع مختلفی دارند. برای جلوگیری از بی‌نظمی در سیستم برق خودرو، سیم‌های هم‌مسیر را داخل یک لوله پلاستیکی قرار می‌دهند و یا با چسب برق به هم می‌چسبانند. در نتیجه به جای سیم‌های بیشمار، دسته سیم‌هایی داریم که شناسایی آن‌ها هم راحت‌تر است.

کنترل‌کننده برق

کنترل‌کننده به دکمه‌ها و کلیدهایی گفته می‌شود که در مسیر توزیع‌کننده برق قرار می‌گیرند. با استفاده از این کنترل‌کننده‌ها، سرنشینان می‌توانند فعال یا غیرفعال بودن مصرف‌کننده، سرعت و شدت مصرف برق و یا حالت و جهت آن را کنترل کنند. به عنوان مثال کلید بالابر شیشه خودرو یک کنترل‌کننده است که با استفاده از آن می‌توان جهت (بالا یا پایین) مصرف‌کننده را کنترل کرد. کلید فن خودرو هم کنترل‌کننده دیگری است که با استفاده از آن می‌توان شدت مصرف برق را کنترل کرد.

مصرف‌کننده برق

لوازم برقی موجود در خودرو، مصرف‌کننده برق هستند. چراغ‌های داخل و خارج خوردو، فن، کولر، استارت، شیشه‌ها، رادیو و ضبط و… همه از مصرف‌کننده‌های برق هستند.

پنج قسمت اصلی سیستم برق‌رسانی خودرو، از قدیمی‌ترین خودروها تا جدیدترین آن‌ها وجود دارد، اگرچه نوع و عملکرد آنها متفاوت است. علاوه بر این اجزای اصلی، قطعات و اجزای دیگری هم هستند که در غیاب آن‌ها سیستم برق خودرو درست عمل نمی‌کند. در ادامه نقش این اجزا را در برق‌رسانی خودرو شرح می‌دهیم.

مدارهای الکتریکی سیستم برق خودرو

مدارهای الکتریکی خودرو شامل مدار جرقه، مدار شارژ و مدار روشنایی هستند.

مدار جرقه

مدار جرقه از شمع، کوئل، وایر، دلکو در خودروهای کاربراتوری و کامپیوتر در خودروهای انژکتوری تشکیل شده است. کامپیوتر خودرو یا ECU بر وضعیت خودرو به صورت لحظه‌ای نظارت دارد و عملکرد آن را کنترل می‌کند. تنظیم میزان مصرف سوخت خودروهای انژکتوری هم توسط این قطعه انجام می‌شود. این قطعه با برق کار می‌کند و در صورت بروز مشکل در برق‌رسانی به آن، قسمت‌های مختلف خودرو به درستی عمل نمی‌کنند.

یکی دیگر از اجزای مهم سیستم برق خودرو که در مدار جرقه قرار دارد، شمع است. کار شمع خودرو این است که ولتاژ کویل را به جرقه تبدیل می‌کند و باعث انفجار ترکیب سوخت و هوا در اتاق احتراق می‌شود.

جریان مستقیمی که باتری تولید می‌کند، 12 ولت است و شمع برای ایجاد جرقه به برق 7000 ولت نیاز دارد. کویل در واقع یک ترانسفورماتور فشار قوی است که ولتاژ برق ذخیره کننده (باتری) را تقویت می‌کند تا شمع بتواند جرقه موردنیاز برای احتراق را تولید کند. قطع و وصل جریان مدار کویل هم توسط دلکو انجام می‌شود.

مدار شارژ

مدار شارژ در واقع شامل تولیدکننده (دینام یا آلترناتور) و ذخیره‌کننده برق (باتری) است که در ابتدای مقاله شرح دادیم.

مدار روشنایی

همه‌ی چراغ‌های خودرو اعم از چراغ‌های داخل اتاق و چراغ‌های بدنه (شامل چراغ‌های اصلی، مه‌شکن، چراغ ترمز، چراغ دنده‌عقب، راهنما و فلاشر) در این مدار قرار می‌گیرند. جریان موردنیاز مدار روشنایی از قبل از سوییچ تغذیه می‌شود تا حتی در صورت خاموش بودن سوییچ، راننده بتواند از سیستم روشنایی استفاده کند.

سوکت یا کانکتور

اما برق خودرو چگونه از توزیع‌کننده به مصرف‌کننده منتقل می‌شود؟ سوکت یا کانکتور این کار را انجام می‌دهد. هر سیم برای این که به مصرف کننده وصل شود و برق را به آن منتقل کند، در انتها به یک سوکت یا کانکتور وصل می‌شود. مصرف‌کننده یا کنترل‌کننده هم یک سوکت دارد که به سوکت سیم وصل می‌شود. به زبان ساده می‌توان گفت سوکت انتهای سیم را به مصرف‌کننده برق متصل می‌کند.

فیوز

یکی دیگر از اجزای فرعی سیستم برق خودرو فیوز است. در مسیر هر یک از اجزای برقی خودرو، یک یا چند فیوز تعبیه شده است. اگر در هر یک از اجزای اصلی مشکلی پیش بیاید و جریان عبوری بیش از حد مجاز باشد، فیوز می‌سوزد و جریان برق را متوقف می‌کند. به این ترتیب با قطع جریان برق، از افزایش حرارت و آسیب دیدن اجزای اصلی سیستم جلوگیری می‌شود.

بسته به نوع خودرو، قسمت‌های دیگر آن هم ممکن است برقی باشد که در این صورت عملکرد آنها وابسته به سیستم برق خودرو است. از جمله فرمان برقی که در خودروهای پیشرفته به عنوان یک آپشن و به عنوان جایگزین فرمان هیدرولیک به کار می‌رود. سیستم ایموبیلایزر یا ضدسرقت هم از جمله آپشن‌های خودرو است که با برق کار می‌کند.

عیب‌یابی سیستم برق خودرو

تشخیص مشکلات سیستم برق خودرو از چند راه ممکن است. اولین علامت بروز نوسان یا قطعی در قسمت‌های برقی به خصوص سیستم روشنایی است. اگر به چنین مشکلی برخوردید، قبل از هر کاری جعبه فیوز را بررسی کنید و از سالم بودن فیوزها مطمئن شوید. چون ممکن است سیستم برق خودرو سالم باشد و تنها با عوض کردن یک فیوز مشکل برطرف شود.

ممکن است مشکلات سیستم برق از دینام یا سیم‌کشی باشد، یا کم‌کاری یا خرابی باتری باعث بروز مشکل شده باشد. کم یا زیاد شدن تولید برق توسط دینام هم سیستم برق‌رسانی خودرو را با مشکل مواجه می‌کند. همچنین ممکن است دینام سالم باشد و پارگی تسمه دینام باعث شود فرایند تولید برق به درستی انجام نشود.

یکی دیگر از مشکلاتی که تولید و توزیع برق را مختل می‎کند، خرابی و سولفاته شدن اتصالات باتری است. در این صورت حتی اگر دینام به درستی عمل کند، برق تولید شده در باتری ذخیره نمی‌شود. در مورد باتری‌های اسیدی به هم خوردن تعادل میزان آب و اسید هم عملکرد باتری را با مشکل مواجه می‌کند.

در هر صورت توصیه می‌کنیم حتی در صورت پیدا کردن منشأ مشکل سیستم برق خودرو، خودتان وارد عمل نشوید و کار را به کاردان بسپارید.

منبع : سایت همراه مکانیک

مقالات مرتبط:

هر چیز که در مورد کیلومترشمار باید بدانید؟چگونگی عملکرد آن . سایپا شاهین مدل ۹۹؛ قیمت، مشخصات فنی، امکانات و همه آنچه باید بدانید سیستم استاپ/استارت خودرو چگونه کار می‌کند دانستنی‌های مفید در مورد لاستیک خودرو