روغن گیربکس اتوماتیک یک مانع روانکننده است که قطعات گیربکس را روغنکاری میکند. در گیربکسهای اتوماتیک علاوه بر روغنکاری، خنک کردن و انتقال قدرت هم توسط روغن انجام میشود. با توجه به اهمیت روغن گیربکس و نقش مهم و حیانی آن در عملکرد خودرو، در این پست به بررسی ویژگیهای روغن گیربکس اتوماتیک میپردازیم.
روغنهای گیربکس خودرو در دو نوع تولید میشوند:
روغن هیدرولیک MTF: این نوع روغن هیدرولیک برای استفاده در سیستم گیربکس دستی ساخته شده است که به آن Manual Transmission Fluid گفته میشود.
روغن هیدرولیک ATF: این نوع روغن برای استفاده در سیستم گیربکس اتوماتیک ساخته شده است و به آن Automatic Transmission Fluid گفته میشود.
آنچه در سیستم دنده دستی به عنوان روانکننده استفاده میشود، روغن دنده یا واسکازین است. روغن گیربکس اتوماتیک با روغنی که در گیربکسهای دستی استفاده میشود کاملاً متفاوت است. همانطور که گفتیم، روانکاری تنها کاربرد روغن گیربکس اتوماتیک نیست. این روغن باید بتواند قدرت را از پمپ روغن به کلاچ منتقل کند. به همین دلیل لازم است ویژگیهایی داشته باشد که در ادامه شرح میدهیم.
روغنهای ATF عملکردهای متفاوتی به شرح زیر دارند:
روغن گیربکس اتوماتیک بر خلاف روغن دنده دستی، رقیق است و غلظت زیادی ندارد. به عبارت دیگر گرانروی یا ویسکوزیته این روغن پایینتر است. این یکی از مهمترین ویژگیهای روغن گیربکس اتومات است که باعث میشود قدرت به خوبی به کلاچ منتقل شود.
یکی دیگر از ویژگیهای روغن گیربکس اتوماتیک خنککنندگی است. عملکرد این روغن در سیستم گیربکس اتومات شبیه مایع خنککننده در سیستم رادیاتور خودرو است که با انتقال گرما، مانع داغ شدن دندهها میشود. نقطه جوش روغن گیربکس اتومات نسبت به دستی پایینتر است که با افزودن مکمل افزایش مییابد.
روغن گیربکس باید آبگریز باشد و قابلیت جدا شدن از آب را داشته باشد تا در صورت نفوذ آب یا رطوبت به مخزن، از تشکیل امولسیونهای مضر برای سیستم جلوگیری شود.
یکی دیگر از ویژگیهای روغن گیربکس اتومات، خاصیت جلوگیری از تشکیل کف و حباب است. وجود حباب در روغن مانع انتقال قدرت در سیستم گیربکس میشود و بازدهی روغن را کاهش میدهد.
روغن گیربکس اتوماتیک در برابر خوردگی قطعات مقاومت بالایی دارد. گیربکسها از قطعات فولادی، چدنی، آلومینیومی، مسی، برنزی و… ساخته شدهاند. روغنی که در سیستم گیربکس استفاده میشود، باید در برابر سایش و خوردگی انواع فلز مقاومت داشته باشد.
از دیگر ویژگیهای روغن گیربکس اتوماتیک میتوان به خاصیت ضدزنگ، خاصیت ضداکسیداسیون و قابلیت کنترل لجن و رسوبات اشاره کرد.
روغن گیربکس اتومات در دو نوع سنتتیک و مینرال تولید میشود. تفاوت این دو نوع روغن در فرایند تولید آنها است. روغنهای سنتتیک در برابر دما و فشار بالا مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند و به همین دلیل قیمت آنها بسیار بالاتر است. توجه داشته باشید که تغییر روغن گیربکس از مینرال به سنتتیک الزاماً بازدهی گیربکس را افزایش نمیدهد. بلکه ممکن است باعث خرابی سیستم هم بشود. در مورد خودروهای قدیمی بهتر است از روغنهای مینرال استفاده کنید. اما اگر گیربکس خودروی شما CVT باشد، روغن گیربکس حتما باید سنتتیک باشد.
توصیه میشود پس از طی هر 60000 کیلومتر یا هر 36 ماه، روغن گیربکس را تعویض کنید. اما بهتر است به صورت دورهای سطح و کیفیت روغن را کنترل کنید. اگر روغن گیربکس را به موقع تعویض نکنید، کلاچها روی یکدیگر سر میخورند و صدمه میبینند. معمولاً روغن گیربکس اتومات را در کیلومترهای بالا تعویض میکنند. اما با این حال اگر با یکی از علامتهای زیر موجه شدید، بهتر است به تعمیرگاه یا نمایندگی مراجعه کنید:
برای این که عملکرد گیربکس خودرو دچار مشکل نشود، سطح روغن گیربکس باید ثابت باشد. دقت کنید که روغن گیربکس تبخیر نمیشود. پس اگر سطح روغن پایینتر از حد استاندارد باشد، حتماً در جایی نشتی وجود دارد که لازم است تعمیر شود. به علاوه بالا بودن سطح روغن هم ممکن است باعث تولید حباب شود که در نهایت به اکسید شدن روغن و اختلال در عملکرد گیربکس منجر میشود.
بعضی از خودروهای قدیمی به گیج روغن گیربکس مجهز هستند. اما در خودروهای جدیدتر گیج وجود ندارد. خودرو بسته به نوع آن ممکن است مجهز به سیستم سنجش آلودگی یا هشدار زمان تعویض روغن گیربکس باشد. پس توصیه میکنیم برای کنترل روغن گیربکس به مکانیکهای مجرب یا نمایندگیهای مجاز مراجعه کنید.
فساد و یا افت کیفیت روغن گیربکس علائمی دارد که در ادامه شرح میدهیم:
دست خود را به روغن آغشته کنید. روغن سالم شفاف و قرمر رنگ است. اگر روغن فاسد شده باشد، شفافیت خود را از دست میدهد و رنگ آن به قهوهای متمایل میشود.
اگر روغن گیربکس خودروی شما شیری رنگ شده، حتماً با آب مخلوط شده است. وجود آب در روغن گیربکس باعث میشود که دندهها روی هم سر بخورند و تعویض دنده به درستی انجام نشود.
روغن گیربکس سالم شفاف است. از دست دادن شفافیت و کدر شدن روغن، علامت وجود ناخالصی و براده در آن است. وجود براده باعث مسدود شدن مجاری سیستم گیربکس میشود که در نهایت به افت فشار سیستم منجر میشود.
روغن گیربکس اتومات نقش حیاتی در عملکرد خودرو دارد و اشتباه در انتخاب روغن ممکن است خسارت زیادی به خودرو وارد کند. هنگام خرید روغن گیربکس دقت کنید که روغن همه ویژگیهایی را که گفتیم، داشته باشد تا سیستم گیربکس خودروی شما آسیب نبیند. برای انتخاب روغن گیربکس مناسب، بهترین منبع دفترچه راهنمای خودرو است.
اگر سطح روغن گیربکس پایین آمده، از همان مارک روغن برای پر کردن مخزن استفاده کنید. چون حتی در صورت یکسان بودن گرانروی، مخلوط کردن دو نوع روغن به سیستم گیربکس صدمه میزند. اگر میخواهید از روغن دیگری استفاده کنید، حتماً مخزن را خالی کنید.
از خریدن روغنهای بینام و نشان و فلهای خودداری کنید. این کار ممکن است در کوتاهمدت هزینههای شما را کاهش دهد، اما در درازمدت به سیستم گیربکس صدمه میزند و هزینههای زیادی را به شما تحمیل میکند.
منبع : سایت همراه مکانیک